Als je bij je huisarts of tegenover je specialist zit, of op tv een arts hoort praten, wil je zeker weten dat hij jou naar eer en geweten adviseert. Het idee dat jouw arts jou een geneesmiddel of vaccin zou adviseren omdat hij een ‘farma adept’ is die alleen maar denkt aan zijn portemonnee is natuurlijk ondraaglijk. Zeker als er effectievere of veiliger geneesmiddelen voor je zijn, of als het middel misschien niet eens echt nodig is in jouw situatie. Ik heb gelukkig goed nieuws voor je: de meeste artsen en farmabedrijven geloven niet in omkoperij: daarvoor zijn ze te slim, te eigenwijs of te bevlogen met patiëntenzorg.

Ik heb gelukkig goed nieuws: de meeste artsen en farmabedrijven geloven niet in omkoperij.

Farma mag in Nederland direct contact hebben met artsen. In die gesprekken wordt kennis uitgewisseld over geneesmiddelen of ziektebeeld. De arts kan vragen stellen of aangeven mee te willen werken aan innovatieve projecten waar de farmavertegenwoordiger mee aan de slag kan. Ook kan de farmaceut de arts informeren over bestaande en in de pipeline zittende middelen. Er mag ook reclame worden gemaakt, al vinden sommige mensen dat reclame voor geneesmiddelen op zichzelf ethisch al een beetje discutabel is, en dat alleen informatie over een middel ook zou moeten volstaan.

Als het vertrouwen tussen het farmabedrijf en de zorgprofessional goed is, kan er een samenwerking uit ontstaan. Als de arts bijvoorbeeld bereid is advies te geven aan de farmaceut, mag hij daar ook een honorarium voor vragen. Voor hoogleraren is dat 200 euro per uur. Soms vraagt een arts aan farma om onderzoeksgeld. Ook dit is toegestaan. De farmaceut mag natuurlijk niet als tegenprestatie vragen dat de arts vanaf dan alleen hun geneesmiddel gaat voorschrijven. Elkaar cadeautjes geven mag ook niet. Barista koffie aanbieden op een congres mag ook niet meer. Helaas. Alleen nog lauwe thee of oploskoffie. Immers, de arts moet naar de stand komen voor informatie, niet voor de lekkere koffie.

De farmaceut mag natuurlijk niet als tegenprestatie vragen dat de arts vanaf dan alleen hun middel gaat voorschrijven.

In Nederland is die samenwerking goed gereguleerd, en worden die regels tegenwoordig zelden overschreden. Ook moet de samenwerking altijd worden vastgelegd in een overeenkomst en moet een arts, op een congres of als hij een overheid-adviserende functie ten tijde van een pandemie krijgt, wel transparant zijn over zijn (financiële) banden met de farma. En daar gaat het helaas nog wel eens mis. Op congressen wordt de slide met ‘conflicts of interest’ in 1 seconde mompelend doorgeklikt. Het heeft wat schijnheiligs. Alsof men zich schaamt voor de samenwerking met farma. Ook geven niet alle farmabedrijven de financiële relatie met artsen op in het Nederlands transparantieregister.

Die transparantie over de samenwerking is heel belangrijk. Waarom? De expert mag dan zelf vinden dat de financiële relatie met farma geen invloed heeft op zijn medische keuzes, de vraag is of dat realistisch is, en dat willen we ook liever zelf bepalen. Het gaat niet alleen om ontvangen honoraria, maar ook om financiële belangen van een arts die samenhangen met farmaceutische zorg zoals aandeelhouderschap of inkomsten vanuit de maatschap. Een voorbeeld hiervan zijn de financiële banden met de farma van de corona-OMT leden. Zo bleek een OMT lid achteraf tonnen te verdienen aan pcr testen, verzweeg een ander dat hij werkt voor een vaccin fabrikant als consultant. Dit schaadt niet alleen de betrouwbaarheid van die artsen, maar van het OMT, de overheid, en de farma.

There are no dirty branches. Just a few dirty people in it.

Take home message: je arts kan jou prima adviseren als hij of zij met de farma samenwerkt. Maar als hij het op belangrijke momenten verzwijgt, bepaalde farmaceutische zorg eenzijdig begint te propageren of een fles whisky opentrekt als de eerste patiënt met een besmettelijk virus in Nederland wordt ontdekt, is er stront aan de knikker.

Ook covid laat zien dat we van ethisch wangedrag binnen de farmaceutische zorg nog steeds niet genezen zijn. There are no dirty branches. Just a few dirty people in it.

Redactie Eef